Wałbrzych jest drugim co do wielkości (po Wrocławiu) miastem Dolnego Śląska. Liczba jego mieszkańców to ponad 120 000 . Miasto jest położone w Kotlinie Wałbrzyskiej i na zboczach otaczających je Gór Wałbrzyskich. Powierzchnia miasta wynosi około 85 km2, jest ono rozciągnięte w kierunku północ - południe na długości 16,5 km. Wałbrzych leży przeciętnie na wysokości 350 - 500 m n.p.m., najwyższym zaś jego punktem jest góra Borowa (853 m n.p.m.).

Początki miasta sięgają okresu wczesnego średniowiecza. Istniała tu wówczas leśna osada słowiańska, której mieszkańcy zajmowali się myśliwstwem i bartnictwem, a w późniejszym okresie także rolnictwem. Następnie powstał tu mały gród obronny, który leżał przy ważnej drodze łączącej Śląsk z Czechami, a wiodącej z Wrocławia przez Świdnicę, Wałbrzych i Mieroszów. Jego pozostałości w postaci wałów ziemnych zostały zniszczone w XIX w. podczas rozbudowy miasta. Prawdopodobna ówczesna nazwa naszego miasta brzmiała Lasogród. W okresie rozdrobnienia władzy piastowskiej na Śląsku (XIII w.) Wałbrzych wszedł w skład Księstwa Wrocławskiego, a następnie Świdnicko - Jaworskiego. W 1290 r. nowy książę świdnicko - jaworski Bolko I wybudował na szczycie Zamkowej Góry gród warowny o nazwie Nowy Dwór, którego ruiny po dzień dzisiejszy górują nad dzielnicą Podgórze.

Na początku XIV w. Wałbrzych stał się własnością rodu Schaffgotchów, wcześniejszych lenników książąt świdnicko - jaworskich. Przyjmuje się, że prawa miejskie zostały nadane ok. 1400 roku, chociaż pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z roku 1426, kiedy to miasto stało się własnością rodu Czetryców. Następnymi właścicielami był ród Hochbergów, którzy to nabyli je w roku 1738. Własnością prywatną Wałbrzych pozostawał aż do 1808 r., zaś już w 1818 r. uzyskał status miasta powiatowego.

Przypadający na XV i XVI w. rozwój gospodarczy miasta związany był pierwotnie z tkactwem lnu. Tkacze należeli pierwotnie do cechu w Świdnicy, ale już w 1601 r. takowy powstał w Wałbrzychu. Wyroby tkackie były szeroko znane w całej Europie. O znaczeniu tej gałęzi gospodarki niech świadczy fakt, iż w XVIII w. w mieście znajdowało się 17 tekstylnych domów handlowych i dwa sądy gospodarcze zajmujące się tylko sprawami włókiennictwa.

Innym kierunkiem rozwoju gospodarczego Wałbrzycha było górnictwo. Próby wydobywania węgla kamiennego prowadzone były już od roku 1529, jednak pierwsza sprawdzona informacja na ten temat pochodzi z 1561 r. W 1604 r. Dippold Czetryc - ówczesny właściciel Wałbrzycha - wydał pierwsze prawo górnicze. Znaczny rozwój górnictwa nastąpił z chwilą nabycia miasta przez Hochbergów czyli po roku 1738. W 1747 r. działało już siedem kopalni węgla, w 1790 r. ich liczba wzrosła do 38, a w 1805 r. do 54 (wówczas każdy szyb traktowano jako samodzielną kopalnię).

W 1778 r. powstał w Wałbrzychu inspektorat górniczy, a w 1838 r. szkoła górnicza. Górniczą osobliwocią osobliwo?cią z tego okresu jest tzw. "Lisia Sztolnia" czynna w latach 1794 - 1843. w niej węgiel spławiano barkami do stawu u jej wylotu, a następnie przeładowywano na wozy, które wiozły go dalej tzw. "Drogą Węglową" w kierunku Świebodzic i dalej do Malczyc, skąd następnie Odrą w głąb Prus. Sztolnia zachowała się do dzisiaj. Jest w niezłym stanie. Są plany, aby udostępnić ją do zwiedzania.

Od 1689 r. w części miasta zwanej Stary Zdrój (dawniej "Altwasser") rozpoczęto działalność leczniczą w oparciu o miejscowe źródła mineralne. W XVIII w. tutejsze uzdrowisko znane już było w całej Europie. W centrum uzdrowiska wybudowano dom zdrojowy, tzw. "lwigród" (istniejący do dziś) oraz halę spacerową. W okolicach obecnego hotelu "Sudety" rozciągały się tereny rekreacyjne z promenadą nad rzeką Pełcznica i małym stawem, po którym można było popływać gondolami. Niestety intensywna eksploatacja pokładów węgla w kopalni "Chwalibóg" na początku XIX w. spowodowała całkowity zanik źródeł, uzdrowisko popadło w zapomnienie i obecnie niewiele po nim pozostało.

Na początku XIX w. w Wałbrzychu rozpoczął się silny proces industrializacji. W 1818 r. w mieście powstała pierwsza na Śląsku mechaniczna przędzalnia, co spowodowało zanik małych manufaktur. W 1820 r. powstała "Huta Karol" - pierwszy zakład mechaniczny, który funkcjonuje do dziś jako ZUG "Wamag". W 1829 r. powstała fabryka porcelany "Krister" (obecnie "Krzysztof"), a w 1845 r. "Tielsch" (obecnie "Porcelana Wałbrzych"). W 1868 r. na ówczesnym przedmieściu Piaskowa Góra wybudowano hutę szkła.

Wraz z rozwojem przemysłu rozwijało się miasto. Już w 1843 r. doprowadzono z Wrocławia linię kolejową do Świebodzic, oddalonych o około 10 km od Wałbrzycha. Linia ta pierwotnie miała służyć do przewozu pasażerów przybywajšcych na leczenie do znanego już wtedy uzdrowiska Szczawno - Zdrój oraz do Zamku Książ, jednak względy ekonomiczne zdecydowały, że w 10 lat później przedłużono ją do Wałbrzycha. W 1867 r. linię tę przedłużono, jako część tzw. "Śląskiej Kolei Górskiej" do Jeleniej Góry, zaś w 1880 r. zakończono budowę linii z Wałbrzycha Głównego do Kłodzka, przebijając na jej trasie trzy tunele, w tym najdłuższy w Polsce tunel pod górš Wołowiec (długość ok. 1600 m). W 1877 r. wybudowano linię z Wałbrzycha Szczawienka do Mieroszowa i dalej do Mezimesti w głąb Czech.

W 1863 r. wybudowano gazownię miejską, dzięki czemu gazowe oświetlenie uliczne stało się powszechne, zaś w 1892 r. na prywatnej posesji Starego Zdroju wybudowano pierwszą w Wałbrzychu elektrownię. Duża elektrownia, zaopatrująca w energię całe miasto i jego okolice, zaczęła pracę w 1898r. W tymże roku ruszyły pierwsze elektryczne tramwaje na trasie do Szczawienka i Sobięcina. W związku z przeprowadzeniem wielu linii tramwajowych przez plac Grunwaldzki, zdecydowano się na "puszczenie" rzeki Pełcznicy betonowym kanałem podziemnym no odcinku od Podgórza do Starego Zdroju.

W czasie I wojny światowej, okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej, Wałbrzych stale rozwijał się jako ośrodek przemysłu węglowego i ciężkiego. Miasto rozrastało się terytorialnie. Do 1934 r. w jego granicach administracyjnych znalazły się: Stary Zdrój, Nowe Miasto, Gaj, część Poniatowa oraz Podgórze. W tym też okresie nastąpił znaczny rozwój zabudowy miasta - powstało wiele niefunkcjonalnych i nijakich budynków czynszowych. Powstały również reprezentacyjne budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej przy nowopowstałej Alei Wyzwolenia, a także małe i zgrabne osiedla domków jedno - i dwurodzinnych na terenie Starego Zdroju, Nowego Miasta i Podgórza.

W dniu 8 maja 1945 r. Wałbrzych został zajęty przez Armię Czerwoną (21 Armia I Frontu Ukraińskiego, dowodzona przez gen. D. Gusiewa). Miasto przetrwało wojnę niemal nietknięte. Ze względu na czynne kopalnie i zakłady przemysłowe, Wałbrzych był bardzo cenną zdobyczą wojenną. Węgiel z racji swojego strategicznego znaczenia spowodował, że już w maju 1945 r. przybyli do Wałbrzycha Inżynierowie górnictwa, którzy objęli kierownictwo kopalni. W dniu 28 maja 1945 r. uroczyście przekazano władzę polskiej grupie operacyjnej. Pierwszym polskim pełnomocnikiem został E. Szewczyk.

Do roku 1948 trwała akcja wysiedlania Niemców oraz jednocześnie repatriacja Polaków. Wałbrzych stał się nowym miejscem zamieszkania przede wszystkim dla mieszkańców Borysławia, Drohobycza, Stanisławowa i wielu innych miejscowości południowo - wschodniej części II Rzeczypospolitej (obecnie tereny te należš do Ukrainy). Sporo mieszkańców miasta przybyło także z Francji i Belgii, dokšd wyjechali uprzednio za chlebem w latach dwudziestolecia międzywojennego oraz z przymusowych robót w Niemczech w czasie II wojny światowej.

Po wojnie Wałbrzych nadal rozrastał się. W latach 50 - tych przyłączono do niego: Sobięcin, Biały Kamień, Konradów, Glinik Stary i Nowy, Rusinową, Kozice, Poniatów, Piaskową Górę i Szczawienko, a w latach 70 - tych Lubiechów i Książ. Do 1975 r. Wałbrzych posiadał status wydzielonego miasta powiatowego. W tym samym roku, w ramach nowego podziału administracyjnego kraju, otrzymał status stolicy województwa.

W latach 60 - tych rozpoczęto przebudowę miasta. Zniknęły tramwaje, a w ich miejsce pojawiły się trolejbusy, od 1973 r. zaś funkcjonują wyłącznie autobusy miejskie. Rozpoczęto budowę osiedli mieszkaniowych, w latach 50 - tych tzw. "Osiedla Górniczego" na terenie Rusinowej, a w latach 60 - tych osiedla Piaskowa Góra. Równocześnie przebudowano główne arterie komunikacyjne miasta, m.in. ulicę Wrocławską i Wysockiego. Pod koniec lat 70 - tych rozpoczęto budowę osiedla Podzamcze, w którym zamieszkuje ponad 30 tysięcy osób.

Po II wojnie światowej dokonano unowocześnienia zakładów przemysłowych i zakładów górniczych. Rozwijany był przemysł ciężki, ściśle związany z górnictwem. Sprawy polityczne przesądzały o ciągłym wydobywaniu węgla pomimo negatywnych prognoz co do ilości zasobów. Przez wiele lat eksploatację węgla dotowano, a gdy w roku 1989 Polska przeszła transformację systemową, okazało się, że likwidacja Zagłębia Dolnośląskiego jest nieunikniona.

W ciągu ostatnich lat Wałbrzych przechodzi trudny okres restrukturyzacji. Odchodzi się od górnictwa węglowego i przemysłu z nim związanego, stawiając na rozwój przemysłu ceramicznego, surowców mineralnych oraz na rozwój turystyki. Od połowy lat 80 - tych działa w Wałbrzychu ogromna Fabryka Porcelany "Książ". Wraz z Fabryką Porcelany "Krzysztof" i "Porcelaną Wałbrzych" czyni ona Wałbrzych pierwszym ośrodkiem produkcji porcelany w skali kraju.

Miasto rozwija się jako jeden z regionalnych ośrodków kulturalnych, administracyjnych i turystycznych Dolnego Śląska. Wałbrzych ma też ambicje stać się regionalnym centrum akademickim. Oprócz działającej od lat filii Politechniki Wrocławskiej, w 1996 r. uruchomiona została Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów, a ostatnio filia Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Przepięknie położone, posiadające dużo ciekawych obiektów miasto wspomożone atrakcjami okolic, ma szansę stać się ważnym ośrodkiem turystyki. W ostatnich latach rozbudowano sieć szlaków turystycznych, szczególnie w północnej części miasta, gdzie dodatkowo też wyznakowano trzy ścieżki spacerowe wiodące przez teren Książańskiego Parku Krajobrazowego. Okolice Wałbrzycha są rajem dla wędrowców. Urzekają swym pięknem paleowulkaniczne Góry Wałbrzyskie ze szczytem Chełmca (851 m n.p.m.), na którym znajduje się wieża widokowa, Góry Kamienne ze znajdującym się w ich centrum schroniskiem "Andrzejówka", czy Góry Sowie z tajemniczymi zespołami obiektów podziemnych wojennego kompleksu "Riese" w Walimiu i Głuszycy. Rozwojowi funkcji turystycznej może sprzyjać także sąsiedztwo dwóch uzdrowisk - Szczawna - Zdroju i Jedliny - Zdroju.